Γνωμικά Ποντιακής Διαλέκτου από το γράμμα «Ν»

Νίφτω (Επί χεριών και προσώπου, πλένω): Τ’ έναν το χͮερ’ νίφτ’ άλλο και τα δύο το πρόσωπον (Επί αλληλοβοήθειας),

Ποντιακή διάλεκτος, «μνημείο μνήμης » , η κληρονόμος του Ομήρου (Από την εργασία της Γιώτας Ιωακειμίδου για της Ομηρικές λέξεις στην Ποντιακή Διάλεκτο)

Η ποντιακή με την γεωγραφική έννοια του όρου δεν υπάρχει πλέον. Οι πόντιοι ,απόγονοι των Ιώνων έχουν διασπαρθεί πλέον σε όλη την Ελλάδα μετά την ανταλλαγή του 22. Οι Ίωνες, από τους οποίους καταγόμαστε εμείς οι πόντιοι, ήταν φυλή ανήσυχη, ευκίνητη και καινοτόμος. Κατά συνέπεια και η διάλεκτος ήταν η λιγότερο συντηρητική: αποσιώπηση του δίγαμμα (F), κατάργηση του δασέου πνεύματος και του δυϊκού αριθμού.

Είναι η γλώσσα της επικής ποίησης, του Ομήρου, της λυρικής ποίησης. Ακόμα και ο Ηρόδοτος και οι προσωκρατικοί γράφουν στην ιωνική. Στο τέλος της κλασικής εποχής κυριαρχεί η αττική διάλεκτος, ενώ η ιωνική παραμένει σαν ισχυρό υπόστρωμα στην ποντιακή διάλεκτο.

Η διάλεκτος της πρώτης γενιάς διαφέρει σημαντικά από αυτήν που μιλάμε εμείς σήμερα, πρώτον γιατί αναμείχτηκαν με άλλους πόντιους από άλλα μέρη και δεύτερον η ποντιακή δέχτηκε την επίδραση τη νέας ελληνικής. Η διάλεκτος ήταν προφορική και διαμορφώθηκε σε γραπτό λόγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Στην επιβίωση της συνετέλεσε η απομόνωση της από την Ελλάδα και κράτησε το μεγαλύτερο ποσοστό αρχαίων λέξεων.

Η ποντιακή διάλεκτος έχει κατά βάσει ιωνικό υπόστρωμα σε ποσοστό 60%, 20 % είναι ομηρικές λέξεις, 15 % τούρκικες, πολλές εκ των οποίων είναι αντιδάνεια και 5 % άλλες επιρροές (από Γενουάτες, πέρσες, Αρμένιους, Άραβες, Ρώσους). Είμαστε άποικοι της ιωνικής Μιλήτου και για αυτό η διαλεκτός μας είναι κατά βάσει ιωνική .Οι γλώσσες είναι ζωντανοί οργανισμοί εξελίσσονται, αλλιώς πεθαίνουν, έτσι και η ποντιακή επηρεάστηκε από την ελληνιστική κοινή και την μεσαιωνική ελληνική στην συνέχεια. Η ποντιακή δεν ακολούθησε τις γλωσσικές εξελίξεις του μητροπολιτικού ελληνισμού ,γιατί ο πόντος ήταν αποκομμένος γεωγραφικά από την Ελλάδα. Έτσι το υπόβαθρό της παρέμεινε η ιωνική διάλεκτος και η διατήρηση λέξεων και εκφράσεων που συναντάμε στην Ιλιάδα καιτην Οδύσσεια. Σήμερα εγώ στα σταθώ αποκλειστικά στο κομμάτι αυτό της ποντιακής που διατήρησε λέξεις της ομηρικής ,δηλαδή το 20 % αυτών των λέξεων της διαλέκτου.
Διατήρησε λοιπόν στο σώμα της το σημαντικό αυτό ποσοστό των λέξεων της ομηρικής γλώσσας και δεν είναι υπερβολή, αν ισχυριστούμε ότι η ποντιακή είναι η κιβωτός του ομήρου .
Η ομηρική γλώσσα έχει σπάνια ποικιλομορφία με ανάμειξη διαλεκτικών τύπων, στοιχεία πολλές φορές ανόμοια, στοιχεία αιολικά και ιωνικά.

Τα ομηρικά έπη περιλαμβάνουν 9079 λέξεις, αν αφαιρέσουμε κύρια ονόματα θεών και ανθρώπων, ονόματα χωρών, πόλεων, ποταμών, βουνών, απομένουν 7654 λέξεις. Από αυτές τις λέξεις έχω εντοπίσει μέχρι τώρα περίπου 1000 στην ποντιακή διάλεκτο και η έρευνα μου συνεχίζεται.

Η ποντιακή διάλεκτος διατήρησε ανέπαφο πολλές φορές ένα σημαντικό τμήμα της ομηρικής γλώσσας. Άλλες πάλι φορές υπάρχουν παραφθορές στη λέξη, αλλά η ρίζα είναι ομηρική. Βέβαια ομηρικές λέξεις υπάρχουν και στην νέα ελληνική, κυρίως σύνθετες. Στην ποντιακή όμως διατηρήθηκαν αυτούσιες και τις περισσότερες φορές με την ίδια σημασία .
Ένα αξιοσημείωτο ποσοστό λέξεων διατηρήθηκαν ανέπαφες στο πέρασμα των αιώνων, άλλες έφτασαν σε μας παραφθαρμένες, αλλά με αναγνωρίσιμη ομηρική ρίζα.

Από τις αντωνυμίες θα σταθώ στην ομηρική άθεν, έθεν, άθα: προσωπική αντωνυμία γ΄ προσώπου, πανάρχαιος επικός τύπος, που χάθηκε από τις άλλες ελληνικές διαλέκτους και την αττική διάλεκτο και διασώθηκε μόνον στην Ποντιακή Διάλεκτο. ἑθέν ἐστι χερείων (Ιλιάδα Α 114). Στην Ποντιακή τη χρησιμοποιούμε για τα ουδέτερα, τρανό παράδειγμα το απόσπασμα από το γνωστό μας Ποντιακό μοιρολόι « Πάρθεν η Ρωμανία»

έρθεν πουλίν κ΄εκαθισεν ΄ς σα Άγίας Σοφίας την πόρταν
Το έναν το φτερούλν αθε΄ς σο αίμαν έν΄ βαμμένον
Το άλλον το φτερούλι ν αθε χαρτί βαστά γραμμένον .

Πηγή: Ποντιακή Διάλεκτος για Αρχάριους

Μαθήματα ποντιακής διαλέκτου από την κα Αναστασία Μαχαιρίδου

Η Εύξεινος Λέσχη Βεροίας σε συνεργασία με την φιλόλογο κα Αναστασία Μαχαιρίδου πραγματοποιεί μαθήματα ποντιακής διαλέκτου. Έχουν δημιουργηθεί τρία τμήματα, το κάθε ένα μετρά 100 μαθητές οι οποίοι μέσω τηλεδιάσκεψης και αμφίδρομης επικοινωνίας με την δεσκάλεσσα κάνουν την εισαγωγή τους στα μονοπάτια της ποντιακής διαλέκτου, με μεγάλη επιτυχία. Όσοι και όσες δεν κατάφεραν να εγγραφούν και θέλουν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα, αυτά αναρτούνται στο επίσημο κανάλι της Ευξείνου Λέσχης στο youtube!!

Ευχόμαστε καλή επιτυχία στους μαθητές αλλά και στην κα Αναστασία Μαχαιρίδου, η οποία για να μην ανασπάλλουμε, συνεργάζεται περιφημα με τους συνεργάτες της που υποβοηθούν το έργο της!

Παρακάτω αναρτούμε τους συνδέσμους των ήδη 2 πραγματοποιημένων μαθημάτων!!

Διδασκαλία της Ποντιακής Διαλέκτου Γ’ Έκδοση

Ανακοινώθηκε από την επίσημη σελίδα στο facebook των εκδόσεων Κυριακίδη, η Γ’ έκδοση του Βιβλίου «Η Διδασκαλία της Ποντιακής Διαλέκτου». Παρακάτω αναφέρουμε ολόκληρη την επίσημη πρώτη ανακοίνωσή του.

https://www.facebook.com/kyriakidiseditions

Στην προσπάθειά μας να συμβάλουμε στη συστηματική διδασκαλία της Ποντιακής Διαλέκτου, κρίναμε σκόπιμο να απευθυνθούμε σε δύο έγκριτους Ποντίους φιλολόγους, τον Γεώργιο Κ. Χατζόπουλο και την Παναγιώτα Ιωακειμίδου, οι οποίοι, με τη διδακτική εμπειρία, αλλά και τη γνώση της Ποντιακής Διαλέκτου που διαθέτουν, αναλάβανε την αναδιάρθρωση, βελτίωση και προσθήκη του πονήματος της αείμνηστης δασκάλας Βέρας Αντωνιάδου-Κεσίδου με τίτλο Διδασκαλία της Ποντιακής Διαλέκτου, το οποίο, με ικανοποίηση, παραδίδουμε στη δημοσιότητα.

Βέρα Αντωνιάδου–Κεσίδου
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ

Γ΄ έκδοση
Αναθεωρημένη και βελτιωμένη από τους:
ΓΕΩΡΓΙΟ. Κ. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟ
Άρχοντα Ιερομνήμονα της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Ζ. ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ
Φιλόλογο-Συγγραφέα, Εκπαιδεύτρια της Ποντιακής Διαλέκτου

Η προμήθεια του βιβλίου από τον παρακάτω σύνδεσμο!

http://kyriakidiseditions.gr/el/