Η αλεπού των μύθων και των παροιμιών, η παρουσία της στα Ποντιακά, της Γιώτας Ιωακειμίδου

Το χαριτωμένο αυτό ζώο, η αλώπηξ των αρχαίων, ο αλεπόν των Ποντίων και η Κυρά-Μάρω του λαού,-από το «μαριόλα»=πονηρή-, η Κερδώ του Αισώπου. Πρωταγωνιστεί με την πονηριά, την εξυπνάδα και την καπατσοσύνη της σε μύθους και παροιμίες. Υπόδειγμα εξυπνάδας και στρατηγικής ζει κοντά σε ανθρώπινες εγκαταστάσεις και τρέφεται με μικρά οικόσιτα ζώα, σκουπίδια και τρωκτικά. Καιροσκόπος, κατορθώνει να επιβιώνει κάτω από οποιοσδήποτε συνθήκες και σε όλα τα περιβάλλοντα.

Γιώτα Ιωακειμίδου

Ζώο μικροκαμωμένο, με πονηρά ματάκια, κοκκινόχρωμη και με φουντωτή ουρά. Ζώο πανέξυπνο ξεμυτίζει πίσω από θάμνους και χαμόκλαδα, προσεκτικά, ερευνητικά παρατηρώντας πάντα γύρω της, όταν πρόκειται να κάνει έφοδο στο κοτέτσι. Είναι τόσο πολυμήχανο και έξυπνο ζώο, ώστε είναι το μόνο που βρήκε τρόπο να απαλλαγεί από τις κοτόψειρες που κολλάει στο κοτέτσι. Μαζεύει μια τούφα από μαλλιά προβάτου, τα οποία ξύθηκαν πάνω σε ξερόκλαδα και μπαίνει στο νερό, αφήνοντας μόνον τη μουσούδα της έξω με το κλαδί στο στόμα. Οι ψείρες για να γλυτώσουν πάνε και κολλάνε πάνω στο μαλλί και έτσι απαλλάσσεται από αυτές.

Αυτό το δαιμόνιο τετράποδο το προίκισε η φύση με τόσες αρετές, ώστε στα μάτια των ανθρώπων έγινε το σύμβολο της εξυπνάδας και της πονηριάς. Ο Ιησούς χαρακτηρίζει τον Ηρώδη αλεπού. Θυμίζω το σχετικό χωρίο: έξελθε και πορεύου εντεύθεν ότι Ηρώδης θέλει αποκτείναι σε. και είπεν αυτοίς, πορευθέντες είπατε τη αλώπεκι ταύτη..». Ο Ρόμελ είχε το προσωνύμιο «η αλεπού της ερήμου» για τις ικανότητες που επέδειξε στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο.

Στην Ποντιακή Διάλεκτο είναι ο αλεπόν και ο αλεπίτζος το υποκοριστικό. Η λέξη αλώπηξ της αρχαίας στα μεσαιωνικά γίνεται αλωπός και στα Ποντιακά αλεπός. Εκτός από το ζώο στην Ποντιακή η λέξη έχει και άλλες σημασίες. Σημαίνει τον πονηρό και καπάτσο άνθρωπο, τον πανούργο, τον πανέξυπνο. Στην συνθηματική γλώσσα σε κάποιες περιοχές ήταν ο Μουσουλμάνος. Μια εντελώς διαφορετική σημασία διαμορφώθηκε στη Διάλεκτό μας. Αλεπός ήταν και ο αγγελιοφόρος ,αυτός δηλαδή που ανήγγελλε στην οικογένεια της νύφης ότι καταφθάνει ο γαμόστολος για να πάρει τη νύφη και όλοι μαζί εν πομπή να πάνε στην εκκλησία.

Η Ποντιακή με την πλαστικότητα που τη διακρίνει έκανε οικογένεια λέξεων. Αλεπέσια, είναι η προσποιητή συμπεριφορά, οι κολακείες και οι πανουργίες που κάνει κάποιος. Ευτάγω αλεπέσια σημαίνει προσποιούμαι, προσπαθώ να ξεγελάσω, υποκρίνομαι. Μια πολύ πρωτότυπη λέξη είναι η λέξη «αλεποθανέσια», από το αλεπός και θάνατος, είναι ο προσποιητός θάνατος, η ενέργεια κάποιου που προσποιείται τον άρρωστο μέχρι θανάτου.
Ένα εντελώς πρωτότυπο ρήμα από την λέξη αλεπός είναι το αλεπουδεύω>λαπουδεύω, με σημασίες διαφορετικές. Στα αρχαία ελληνικά το αντίστοιχο ρήμα είναι αλωπεκίζω=είμαι πανούργος, δόλιος. Όταν χρησιμοποιείται για τα μωρά σημαίνει ότι αρχίζει να περιπατάει στα τέσσερα», το μωρόν ελαπούδεψεν».Άλλη σημασία η οικονομική ενίσχυση, η ανάκαμψη και τέλος το ρήμα έχει μια άλλη διάσταση και σημαίνει κάνω ερωτικές αταξίες. Στον Πόντο υπήρχε και φυτό που έμοιαζε με την ουρά της και το ονόμασαν «αλεπουδίτσα».

Χαρακτηριστική για την πονηριά της αλεπούς είναι η ποντιακή παροιμία
«αλεπόν τρώ’ ει και η ζεπίρα πρέσκεται».Η αρκούδα, η αλεπού και το κουνάβι ξάνανε συναιτεριλίκι για να βρουν τροφή. Η αλεπού έτρωγε κρυφά τα φαγητά και έπεισε την αρκούδα ότι τα τρώει η ζεπίρα (το κουνάβι). Έτσι η αρκούδα χτύπησε το κουνάβι τόσο πολύ, ώστε αυτό πρήστηκε από το ξύλο. Το λέμε για κάποιον αθώο, ο οποίες υφίσταται τις συνέπειες από πράξεις άλλων.

Μια άλλη ποντιακή παροιμία αναφέρεται σε μια αλεπού, η οποία ακλουθούσε ένα κριάρι κατά πόδας. Όταν τη ρώτησαν τι περιμένει, απάντησε: «αναμένω να ρούζ’ νε τη γότζονος τα κάκαλα» (περιμένω να πέσουν τα αχαμνά του κριαριού…για να τα φάει βέβαια). Στα νέα ελληνικά υπάρχει ακριβώς η ίδια παροιμία, «καρτερώντας η αλεπού να πέσουν τα γλυκάδια του κριαριού, ψόφησε απ΄ την πείνα». Περιμένοντας μια ευκαιρία από εκεί που δεν υπάρχει πάντα χαμένοι θα βγούμε. Κάποτε έπιασαν μια αλεπού και την κρέμασαν στην πλατεία. Όταν ρωτήθηκε πώς νιώθει, πώς είναι; Απάντησε από τον σώγαμπρο καλύτερα είμαι πάντως.

Στην κοινή νεοελληνική υπάρχει η έκφραση «τι θέλει η αλεπού στο παζάρι;». Κάποτε η αλεπού έπιασε φιλία με έναν σκύλο και την έπεισε να πάνε βόλτα στο παζάρι. Εκεί όμως κινδύνεψε να πέσει στα χέρια των ανθρώπων, οι οποίοι της είχαν άχτι, γιατί έφαγε ολόκληρα κοτέτσια. Την πήραν λοιπόν στο κυνήγι και είδε και έπαθε να γλυτώσει και στο τέλος, αφού σώθηκε, μονολογούσε: «τι θέλει η αλεπού στο παζάρι;».

Να πάμε και λίγο στην πολιτική, μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας ο Άρης Βελουχιώτης είπε τη φράση «καλή αντάμωση στα γουναράδικα»,έχοντας κατά νου βέβαια τον εξής παροιμιόμυθο: «-που θα ανταμώσουμε μάνα; -στου γουναρά την κάδη» (κάδη = κάδος, κουβάς, όπου βρέχει τα δέρματα ο γουναράς).
Ο Αίσωπος έχει γράψει 38 μύθους για την αλεπού εξαίροντας σε όλους την ευφυΐα της.

Μαθήματα Ποντιακής Διαλέκτου μέσω youtube με την κα Γιώτα Ιωακειμίδου

Συνοπτικό Βιογραφικό της κας ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ Ζ. ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ

Γεννήθηκε στον Κλείτο του νομού Κοζάνης από αγρότες γονείς. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή  Θεσσαλονίκης  και υπηρετεί στη Μέση εκπαίδευση ως φιλόλογος. Ερευνήτρια της Ποντιακής Διαλέκτου. Δίδαξε την Ποντιακή Διάλεκτο στο Δήμο Θεσσαλονίκης και τα τελευταία χρόνια διδάσκει  στο Πανεπιστήμιο «Μακεδονίας». Αρθρογραφεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.

Έργα της:

Πόντος «Διάλεκτος Λογοτεχνία Ιστορία και Παράδοση» Εκδήλωση Μνήμης από το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

Εκδήλωση μνήμης για τα 100 χρόνια από τη γενοκτονία των Ποντίων (1919-2019)

Ο Όμιλος Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Κύπρου σε συνεργασία με το Κέντρο Νεότητας Ελλήνων Ποντίων Κύπρου «Παναγία Σουμελά», τον Όμιλο Ορθόδοξης και Ελληνικής Παράδοσης και τον Όμιλο Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου διοργανώνουν εκδήλωση μνήμης για τα εκατό χρόνια από τη γενοκτονία των Ποντίων. Η εκδήλωση θα διεξαχθεί την 8η Οκτωβρίου 2019, ώρα 19:00 στο Κέντρο Κοινωνικών Δραστηριοτήτων 07 της Πανεπιστημιούπολης του Πανεπιστημίου Κύπρου (Αίθουσα 010). Οι θεματικοί πυλώνες της εκδήλωσης είναι η διάλεκτος, η λογοτεχνία, η ιστορία και η παράδοση του Πόντου. Κεντρική ομιλήτρια της εκδήλωσης είναι η ερευνήτρια, συγγραφέας και φιλόλογος, Γιώτα Ιωακειμίδου. Στη συνέχεια θα γίνει επίσημη προβολή της ταινίας μικρού μήκους: «Genocide – a True Story».Θα ακολουθήσει εισήγηση για την παράδοση του Πόντου και ποντιακό χορευτικό πρόγραμμα από το Κέντρο Νεότητας Ελλήνων Ποντίων Κύπρου «Παναγία Σουμελά».

Ακολουθεί το αναλυτικό πρόγραμμα:

Πρόγραμμα εκδήλωσης:
19:00 – 19:10 Χαιρετισμός από τον πρόεδρο του Ομίλου Λογοτεχνίας
19:10 – 20:00: «Ποντιακή, η κιβωτός του Ομήρου»
Γιώτα Ιωακειμίδου, Συγγραφέας, ερευνήτρια και φιλόλογος

20:00 – 20:20: Προβολή της ταινίας μικρού μήκους “Genocide – a True Story” σε σκηνοθεσία του Τρύφωνα Ζήση και σε σενάριο της Βασιλικής Τσανακτσίδου.

20:20- 20:30: Αναγνώσεις ποντιακών ποιημάτων από τον Όμιλο Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Κύπρου
20:30-20:45: «Οι παραδόσεις των Ποντίων»
Λίνα Φενερίδου, Εκπρόσωπος Κέντρου Νεότητας Ελλήνων Ποντίων Κύπρου «Παναγία Σουμελά»

20:45-21:00;:Χορευτικό πρόγραμμα από το Κέντρο Νεότητας Ελλήνων Ποντίων Κύπρου «Παναγία Σουμελά»

Ακολουθεί δεξίωση

* Θα δοθεί πιστοποιητικό παρακολούθησης για όσους το επιθυμούν.

Διοργάνωση: Όμιλος Λογοτεχνίας
Συνεργασία – Υποστήριξη:
Κέντρο Νεότητας Ελλήνων Ποντίων Κύπρου «Παναγία Σουμελά»
Όμιλος Ορθόδοξης και Ελληνικής Παράδοσης Πανεπιστημίου Κύπρου
Όμιλος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου
Ομάδα «Έλληνες του Πόντου στην Κύπρο»

Οργανωτική επιτροπή: Άννα Παναγιώτου Τριανταφυλλοπούλου (Καθηγήτρια Γλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου), Άγγελος Ασλανίδης (Ίδρυμα Ποντιακού Ελληνισμού), Διοικητικό Συμβούλιο Ομίλου Λογοτεχνίας, Λίνα Φενερίδου (Κέντρο Νεότητας Ελλήνων Ποντίων Κύπρου «Παναγία Σουμελά».

Συνεργάτες: Βαλέριος Δανιηλίδης, Ηλίας Παπαδόπουλος

Χορηγός επικοινωνίας:
UCY Voice?ti=cl

πηγή: https://www.facebook.com/azpanagiota (Γιώτα Ιωακειμίδου Φιλόλογος στο 2ο Λύκειο Θερμαϊκού Δασκάλα της ποντιακής διαλέκτου στο ΠΑΜΑΚ
συγγραφέας

«Ματωμένος Νόστος» Παρουσίαση του Βιβλίου της συγγραφέως Γιώτας Ιωακειμίδου, στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης!!!

http://kyriakidiseditions.gr/el/πόντος-γλώσσα-ιστορία-πολιτισμός/1586-ματωμένος-νόστος.html

Ο «Ματωμένος Νόστος» της Γιώτας Ιωακειμίδου θα  φιλοξενηθεί  το Σάββατο 24 Νοεμβρίου στην Εύξεινο Λέσχη  Θεσσαλονίκης, όπου και  θα πα-ρουσιασθεί, με ομιλητές τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Κο Φω-τιάδη Κωνσταντίνο και την συγγραφέα Μαρία Μαυρίδου – Καλούδη. 

Ματωμένος Νόστος – Γιώτα Ιωακειμίδου