Όλοι οι κάτοικοι του χωριού μου είναι πρόσφυγες, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών προέρχεται από την περιοχή της Τραπεζούντας. Το χωριό ονομάστηκε (1928) Χρυσοκέφαλος από την «Παναγία την Χρυσοκέφαλη» της Τραπεζούντας. Παλαιότερα λεγόταν Βούλκοβο, που στα σλάβικα σημαίνει λύκος.

Η «Παναγία η Χρυσοκέφαλη» θεωρείται η πιο παλιά εκκλησία της Τραπεζούντας, με κτήτορα τον βασιλιά της Καππαδοκίας και Τραπεζούντας Αννιβαλιανό, που ήταν γαμπρός του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο Ναός χρονολογείται από το 360 μ.χ. Η παράδοση αποδίδει την επωνυμία «Χρυσοκέφαλος» είτε στη χάλκινη κάλυψη των πλακών του τρούλου του Ναού, που από μακριά φάνταζε χρυσός, είτε στην ύπαρξη σε αυτόν εικόνας της Θεοτόκου με ανάλογη χρυσή επένδυση. Επειδή όμως ο Ναός αναφέρεται στις πηγές με την επωνυμία «Χρυσοκέφαλος» ήδη από τον 11ο αιώνα, ενώ ο τρούλος χρονολογείται στο 12ο αιώνα, η εκδοχή που αναφέρεται στην εικόνα πρέπει να θεωρηθεί πιο πιθανή.

Πρόκειται για την εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας που υπήρχε στο ναό. Καταπληκτικά ψηφιδωτά, πολύχρωμα μάρμαρα, καθώς επίσης αρχαιοελληνικοί ραβδωτοί ιωνικοί κίονες και κιονόκρανα, στόλιζαν τον μεγάλο Ναό. Ήταν ο μητροπολιτικός Ναός της πόλης, την εποχή των μεγάλων Κομνηνών. Μετά την επιτυχημένη αντιμετώπιση της τουρκικής επίθεσης στην πόλη το 1223, η εικόνα κοσμήθηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Α΄ με «λίθους τιμίους και μαργάρους λαμπρούς».
Είναι κρίμα που σήμερα δεν έχει διασωθεί η εντυπωσιακή, εσωτερική διακόσμηση αυτού του εξαιρετικά σημαντικού ναού.

Ο Ναός καταστράφηκε τον Ιούλιο του 1341, κατά την πυρπόληση της Τραπεζούντας από του Τούρκους Αμιτιώτες και ανακαινίσθηκε εκ βάθρων υπό του Τραπεζούντος Ακακίου. Μετά την αποκατάσταση, την ημέρα του Ευαγγελισμού που πανηγύριζε ο Ναός, τελέσθηκαν τα εγκαίνια του νέου ανακαινισμένου Ναού. Στην Ωδή των εγκαινίων αναφέρεται «εις τον κοσμόσωστον και θείον ευαγγελισμόν … καθ’ ήν γέγονε νύν και η τήσδε εορτής επωνύμου ιδρυμένου νέου ναού»

Ο Fallmerayer o οποίος είχε επισκεφθεί τον Ναό το 1840 είχε δει ολόκληρο το μωσαϊκό, το οποίο αναπαρίστανε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου … «Οι κυανές και χρυσές ψηφίδες της εικόνας σπινθηροβολούσαν και άστραφταν από τις ακτίνες του ήλιου».

Το 1880 μεγάλο μέρος του ψηφιδωτού του επάνω μέρους της μεγάλης αψίδας καλύφθηκε με κονίαμα. Μετά το 1461 που έπεσε η Τραπεζούντα ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, με όνομα Ortahisar Fatih Buyuk Camii, δηλαδή το μεγάλο τζαμί του Πορθητή (Φατίχ) στο μέσο των τειχών.
Δεν γνωρίζω γιατί οι πρόσφυγες του χωριού μας «Χρυσοκέφαλος» αποφάσισαν να γιορτάζουν την εκκλησία μας κατά την ημέρα της Γέννησης της Θεοτόκου και όχι την 25η Μαρτίου. Αποκλείω το ενδεχόμενο να μην γνώριζε την ημέρα της εορτής της «Παναγίας της Χρυοσκεφάλου», ο μεγάλος μας δάσκαλος Νυμφόπουλος, ο οποίος σπούδασε στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Κατά την άποψη μου κάποιος άλλος ήταν ο λόγος, ίσως και να επιβλήθηκε η Γέννηση της Θεοτόκου.

Έφτασε ο καιρός η εκκλησία του χωριού μας να αφιερωθεί και στην «Παναγία την Χρυσοκέφαλο». Δεν υπάρχει σε όλο τον χριστιανικό κόσμο «Παναγία Χρυσοκέφαλος». Δεν υπάρχει επίσης πουθενά χωριό με το όνομα της χάρης της. Η κίνηση αυτή αποτελεί πνευματική, θρησκευτική και ιστορική υποχρέωση όλων μας.
Όλες οι εκκλησίες και τα μοναστήρια της «πατρίδας» δοξάζονται και στην Ελλάδα, πλην της Παναγίας της Χρυσοκεφάλου.

Η εκκλησία του χωριού μας πανηγυρίζει πλέον δύο φορές το χρόνο, την 25η Μαρτίου και την 8η Σεπτεμβρίου.
Φέτος για πρώτη φορά θα υμνηθεί η χάρις της «Παναγίας της Χρυσοκεφάλου» από τους κατοίκους του χωριού, στις 25 Μαρ.

ΥΓ 1 : Ευχαριστώ το Κέντρο Ποντιακών Μελετών για τη βοήθεια στη συλλογή των στοιχείων.

Γεώργιος Μουρουζίδης

Advertisement