Σε πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΟΝΤΟΣ, δημοσιογραφικού οργάνου του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου, στις 20 Μαΐου 1920 γράφεται η απόφαση σχηματισμού βιβλιοθήκης του Πόντου. Την απόφαση αυτή δεν τη σχολιάζω.
Εκείνη την εποχή γινόταν προσπάθεια δημιουργίας Ελληνο-Αρμενικής Ομοσπονδίας όπως υποστήριζε ο Βενιζέλος, ενώ στο Βατούμ κατέφευγαν ανέστιοι και πεινασμένοι χιλιάδες πρόσφυγες του Κάρς.

Ο πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Β. Ιωαννίδης πληροφορεί, στις 30-6-1920, τηλεγραφικώς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως, Ν. Καζαντζάκη, ότι η κατάστασις 20.000 προσφύγων εν Βατούμ είναι οικτρά. Ασιτία, γυμνότης, έλλειψις στέγης, επιδημίαι-θάνατοι πολλοί. Από δε το Αικατερινοντάρ ο Δ. Ελευθεριάδης συνιστά απαραίτητη την σύναψη σχέσεων μεταξύ Ελλάδος και Σοβιετικής Ρωσίας δι’ ύψιστα συμφέροντα 500.000 Ελλήνων εν Ρωσία.

Στις 21 Μαΐου 1920 πληροφορείτε το Εθνικό Συμβούλιο ότι η κατάστασις των από το Τουαψέ μέχρις Άτλερ και εν Νοβορωσίσκη και Κουπάν προσφύγων αφόρητος. Υπάρχει ανάγκη να συνεννοηθεί η Ελληνική Κυβέρνηση με Μπολσεβίκους ώστε να μεταφέρει τους πρόσφυγες στην Ελλάδα. Ίσως θα ήτο συντελεστικό να κάμει χρήσιν του εκ λαϊκών οργανώσεων προελθόντος Εθν. Συμβουλίου και να αποσταλεί εσώκλειστο ραδιοτηλεγράφημα του Εθνικού Συμβουλίου εις Μόσχαν προς Τσιτσέριν, Επίτροπον Εξωτερικών Υποθέσεων.

Την ίδια εποχή οι μπολσεβίκοι επιχείρησαν να έρθουν σε συνεννόηση με τους Πόντιους με σκοπό τη στήριξη του αγώνα τους, προσφέροντας υλικο-στρατιωτική βοήθεια. Στις 27 Απρίλη 1920, ο Έλληνας πρόξενος στην Τιφλίδα έστειλε επιστολή στον ύπατο αρμοστή Κανελλόπουλο (ο οποίος με τη σειρά του το γνωστοποίησε στο υπουργείο των Εξωτερικών), όπου έγραφε τα εξής: «Ημετέρα επιτροπή Νοβορωσίσκ συνοδεύουσα κομισαίρ Μπολσεβίκων, οίτινες ανεγνώρισαν σύστασιν αρχών συμβουλίου Ποντίων Βατούμ, ανακοινοί ότι αυτοβούλως προτάσει ημετέρου συμβουλίου Νοβορωσίσκ μπολσεβικικαί αρχαί συνεννοηθήσαι μετά Μόσχας δέχονται υποβοηθήσωσι αγώνα Ποντίων επιτρέπουσαι οργάνωσιν επί τόπου, προσφέρουσι όπλα, όχι αξιωματικούς. Ερωτώσι τι δύναται συνεισφέρη Ελληνική κυβέρνησις εις αγώνα Ποντίων. Συμβούλιον Ποντίων, αγνοούν σκοπούς Μπολσεβίκων, αποφεύγει συνεννοηθή, αναμένον οδηγίας Ελληνικής Κυβερνήσεως». Η απάντηση που έλαβαν οι μπολσεβίκοι στην πρότασή τους για βοήθεια του αγώνα του ποντιακού ελληνισμού ήταν τόσο άμεση όσο και κατηγορηματικά αρνητική.(Τα σχετικά έγγραφα του υπουργείου των Εξωτερικών παρατίθενται στο Φωτιάδης Κ., σελ. 455, 2004.)

Αργότερα στις 16 Μαρτίου 1921 ο Γκεόρκι Τσιτσέριν υπέγραψε το Σύμφωνο φιλίας της Κεμαλικής Τουρκίας με τη Σοβιετική Ένωση.
Από το αρχειακό υλικό του παππού μας Χρίστου Θ. Μαυρόπουλου σας παρουσιάζουμε ένα έγγραφο του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου στο οποίο ήταν πληρεξούσιος του Συνδέσμου των Ποντίων Βατούμ. Το έγγραφο με αρ. πρωτ. 1650 είναι στις 25 Μαίου 1920 και πιστοποιεί στη Ρωσική ότι ο Χρίστος Θ. Μαυρόπουλος είναι μέλος της Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων του Πόντου για επαφές με ξένες αποστολές. Υπογράφουν ο Ι. Σωτηριάδης και ο Θεμιστοκλής Καζαντζόγλου.
Την ίδια εποχή, στις 13 Μαΐου του 1920 στην Εθνοσυνέλευση του Πόντου ανακοινώθηκε ότι ο πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Β. Ιωαννίδης πρόσφερε για τα χωριά της Σάντας που πεινούσαν 100.000 ρούβλια. Άλλα 100.000 ρούβλια πρόσφεραν οι αδελφοί Παπαδόπουλοι. Αποφασίστηκε να γίνει σχετικό δημοσίευμα στον “Ελεύθερο Πόντο” χωρίς όμως να γραφεί η Σάντα ούτε τα ονόματα των δωρητών. Τα χρήματα αυτά δόθηκαν στο Φίλιππο Χειμωνίδη και μοιράστηκαν στους κατοίκους της Σάντας. Οι κάτοικοι γνώριζαν την προέλευση κάθε είδους βοήθειας.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 1. Το έγγραφο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “το Όραμαν” της ΕΠΩΦ το Σεπτέμβριο του 2006, στο άρθρο μου “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ”

2. Πληροφορίες έχουμε από το βιβλίο “ΓΥΡΩ ΣΤΗΝ ΑΣΒΕΣΤΗ ΦΛΟΓΑ” του Θ.Κ.Θεοφύλακτου.

Πηγή: Ευγενία Δ. Μαυροπούλου